تعمير و نگهداري هواپيما

تعمير و نگهداري هواپيما

ماهیت :

امروزه مهمترين مسئله براي کارخانه هاي هواپيماسازي و شرکتهاي هواپيمايي، پروازي ايمن و مطمئن است. اما چگونه مي توان سلامت و ايمني يک پرواز را تضمين کرد؟

يکي از مهمترين کارها در اين زمينه، اطمينان از سلامت کامل بدنه، موتور و سيستم هاي داخلي يک هواپيما است. کاري که توسط متخصصان تعمير و نگهداري هواپيما انجام مي گيرد.

بدون شک ايمني پرواز هر هواپيما بايد تأمين گردد؛ يعني تمامي قطعات، سطوح و سيستم هاي هر هواپيما بايد از لحاظ فني در وضعيت مطلوب و سلامتي کامل باشد. براي حفظ اين سلامتي، کارخانه سازنده هر هواپيما به کمک سازمان هواپيمايي کشوري که آن هواپيما را ساخته است؛ بازرسي هاي منظمي براي هر هواپيما تنظيم کرده است و براساس آن تمام قطعاتي که لازم است در ساعتهاي معين پروازي بازرسي شود، مورد بررسي قرار گرفته و اگر ايرادي پيدا کرده باشد، در صورت امکان تعمير و در غير اين صورت تعويض مي شود. اين برنامه ريزي تعمير و تعويض قطعات هواپيما به صورت منظم انجام مي گيرد. 

براي مثال قطعه اي پس از 50 ساعت پروازي و قطعه اي ديگر پس از 300 ساعت پروازي بازرسي مي شود البته افرادي مي توانند به طور منظم، کار تعمير و تعويض قطعات را انجام دهند که هواپيما را خوب شناخته و با اجزاي آن و سيستم هاي آلات دقيق هواپيما آشنا بوده و بدانند که موتور هواپيماهاي مختلف، متفاوت است. از همين رو اين تخصص نياز به اطلاعات آکادميک و دانشگاهي دارد. اطلاعاتي که در رشته تعمير و نگهداري هواپيما بدست مي آيند . اين رشته به خصوص در کشور ما اهميت ويژه اي دارد زيرا ما هنوز از نظر سازندگي در حد مطلوبي نيستيم و بيشتر به امر تعمير و نگهداري هواپيما مي پردازيم. به همين دليل از 60 سال پيش که اولين هواپيما در فرودگاه قلعه مرغي به زمين نشست، تخصص تعمير و نگهداري هواپيما از اهميت فوق العاده اي برخوردار است.
 
دانشجويان این رشته در دانشگاه در چهار بخش، اطلاعات پايه را کسب مي کنند که اين چهار بخش عبارتند از:

الف) زبان انگليسي، زيرا اکثر کتب درسي اين رشته به زبان انگليسي است.
ب) دانش عمومي و پايه، شامل: فيزيک، مکانيک، ترموديناميک و ...
پ) دانش تخصصي، شامل: آئروديناميک، موتور جت، موتور پيستوله، بدنه هواپيما، سيستم هاي هواپيما و ...
ت)کارگاه هاي تخصصي که شامل دروس عملي درس هاي تخصصي مي شود؛ يعني دانشجويان علاوه بر آموزش تئوري درسهاي تخصصي موتور جت، سيستم هاي آلات دقيق هواپيما و ... کارگاه هاي عملي اين دروس را نيز مي گذرانند.

پس از پايان تحصيلات دانشگاهي نيز فارغ التحصيلان اين رشته به هواپيمايي کشوري معرفي مي شوند تا در آزمون نهايي موتور يا بدنه هواپيما شرکت کنند و در صورت موفقيت در اين آزمون، به آنها مدرک پايه داده مي شود که براساس اين مدرک مي توانند در شرکت هاي حمل و مقل هوايي يا کارخانه هاي تعمير موتور و بدنه هواپيما استخدام شوند. گفتني است که بسياري از متخصصان تعمير و نگهداري هواپيما پس از چند سال فعاليت در يک شرکت يا کارخانه، و به دست آوردن تجربه و تخصص لازم، براساس نياز شرکت يا کارخانه موردنظر براي آزمون تخصصي به هواپيمايي کشوري معرفي مي شوند. 

براي مثال يک متخصص تعمير و نگهداري هواپيما امکان دارد براي تخصص موتور بوئينگ 747 يا بدنه ايرباس و موارد ديگر به هواپيمايي کشوري معرفي شود و در صورتي که در اين آزمون موفق گردد به او مدرک تخصصي داده مي شود و براساس اين مدرک مي تواند به هواپيمايي که در آن تخصص پيدا کرده است، اجازه پرواز دهد و از لحاظ فني صلاحيت پرواز هواپيماي مورد نظر را تأييد نمايد.

دانشجويان رشته کارشناسي تعمير و نگهداري هواپيما، دانش فني و مهندسي بيشتري دارند و دروس پايه مهندسي شامل رياضيات، فيزيک، ديناميک، ترموديناميک، استاتيک، الکترونيک و ... را بيشتر مطالعه مي کنند و پس از فارغ التحصيلي نيز اگر در شرکتي زمينه اي براي طراحي و ساخت قطعات هواپيما وجود داشته باشد، يک مهندس تعمير و نگهداري هواپيما مي تواند در آنجا فعاليت کرده و موفق شود. زيرا چنين فردي سطح علمي بالاتري داشته و با فنون هواپيمايي آشنايي بيشتري دارد. اما در شرکت هاي هواپيمايي که بعد تعميرات مطرح است، کاربرد يک مهندس تعمير و نگهداري هواپيما همانند يک کاردان اين رشته مي باشد.

فردي که کار تعمير و نگهداري هواپيما را انجام مي دهد اگر با مباني اوليه طراحي آشنا باشد، در کار خود موفق تر خواهد شد و همين امر دليل اصلي تدوين و اجراي رشته مهندسي تعمير و نگهداري هواپيما است.

رشته تعمير و نگهداري هواپيما، اصول طراحي و ساخت، بازسازي و تعمير و نگهداري قسمت هايي از صنايع هواپيما سازي، هلي کوپتر سازي، موشکي و صنايع مشابه را آموزش مي دهد.

توانايي هاي مورد نياز :

متخصص تعمير و نگهداري هواپيما را مي توان پزشک هواپيما دانست . چون همان طور که پزشک بايد بدن انسان را کاملاً بشناسد، يک متخصص تعمير و نگهداري هواپيما نيز بايد تمام اجزاي هواپيما را بشناسد تا اگر مشکلي پيش آمد، متوجه شود که اين مشکل مربوط به کدام قطعه است و با تعمير يا تعويض قطعه مورد نظر، ايمني يک پرواز را تضمين کندو از همين رو دانشجوي اين رشته بايد خلاقيت، پشتکار و علاقه فراوان به کارهاي فني داشته باشد تا بتواند دروس متفاوت و متنوع اين رشته را با موفقيت مطالعه کرده و در نهايت متخصص توانمندي شود.

دانشجوي رشته تعمير و نگهداري هواپيما بايد به رياضيات و فيزيک و مکانيک علاقمند بوده و استعداد و شم فني داشته باشد. در ضمن دانشجويي که به فکر پشت ميز نشيني و کاري تميز و مرتب و خارج از محيط کارگاه باشد، در اين رشته موفق نخواهد شد. حتي مهندس اين رشته بايد لباس کار بپوشد و از کارهاي بسيار ساده کارگاه ، حتي شستن قطعات هواپيما شروع کند و به تدريج مطالب را فرا بگيرد. بدون اين که از کار کردن و فعاليت در کارگاه ابايي داشته باشد.

گفتني است که رشته تعمير و نگهداري هواپيما تنها از بين داوطلبان مرد دانشجو مي پذيرد.

آينده شغلي و بازار کار:

يک متخصص تعمير و نگهداري هواپيما براي شرکت هاي حمل و نقل هوايي و کارخانجات تعمير اساسي موتور و بدنه هواپيما ارزش بسيار زيادي دارد زيرا چنين فردي بسياري از اوقات مي تواند با تعمير يا تعويض يک قطعه کوچک و ارزان از تعمير و تعويض قطعه اي گران و هزينه بر جلوگيري کند.

يک متخصص خوب تعمير و نگهداري هواپيما براي شرکت هاي حمل و نقل هوايي از نظر دلاري و ارزي بسيار مفيد است ؛ زيرا گاه به جاي تعويض يک قطعه هزار دلاري با تنظيم و تعويض يک قطعه کوچک که شايد 2 دلار بيشتر ارزش نداشته باشد، مي تواند قطعه مورد نظر را براي استفاده در هواپيما آماده سازد. 

از سوي ديگر امروزه يک هواپيما بين 10 تا 20 ميليون دلار ارزش دارد و حفظ و نگهداري صحيح يک هواپيما براي استفاده در خطوط هوايي اهميت بسيار زيادي دارد و مهمتر از آن حفظ جان و مال مسافريني است که حمل و نقل آنها توسط هواپيما انجام مي گيرد. از اين رو يک متخصص ماهر و با تجربه تعمير و نگهداري هواپيما به ويژه اگر مدرک تخصصي در زمينه بدنه يا موتور هواپيمايي خاص داشته باشد، نه تنها در ايران بلکه در سطح بين المللي فردي باارزش است و روي آن حساب مي کنند.

تعداد اندکي از فارغ التحصيلان تعمير و نگهداري هواپيما جذب سازمان هواپيمايي کشور مي شوند چون سازمان هواپيمايي ناظر و کنترل کننده اين صنعت است و بازار کار وسيعي براي فارغ التحصيل اين رشته ندارد اما شرکت هاي حمل و نقل هوايي مثل آسمان، هما، کيش اير و ... و همچنين شرکت هاي تعمير اساسي موتور و بدنه هواپيما مثل صنايع هواپيمايي ايران سها، هلي کوپتر سازي پنها و هواپيماسازي ايران هسا و بعضي از شرکت هايي که کارهاي جنبي در زمينه تعمير و نگهداري موتور و بدنه هواپيما انجام مي دهند، مراکز اصلي جذب فارغ التحصيلان اين رشته هستند. 

از سوي ديگر تعدادي از فارغ التحصيلان با توجه به اطلاعات خوبي که در زمينه مکانيک و الکترونيک دارند، جذب کارخانه ها و شرکت هاي ديگر مثل ايران خودرو مي شوند و در کل مي توان گفت که هيچ يک از فارغ التحصيلان توانمند اين رشته بيکار نمي مانند.

 متخصص اين رشته توانايي هاي ذيل را دارا مي باشد :

-  داشتن مهارت لازم جهت کار در صنعت هوانوردي و استفاده از تکنيکها و رهنمودهايي که کارشناسان اين رشته ارائه خواهند کرد .
-  انجام امور محوله در سطح استانداردهاي بين المللي توصيه شده از طرف ايکائو .
-  تشخيص عيوب و تعمير سيستمها ، ساختمان  موتور ، آلات دقيق  و غيره .
-  سرويس و نگهداري سيستمها ، ساختمان ،  موتور ،  آلات دقيق  و غيره .
-  بازرسي فني هواپيما بر طبق دستوالعمل صادره از سوي استاندارد پرواز .
-  ساخت قطعات ، مونتاژ و آزمايش هواپيما و هليکوپتر.
-  شرکت در گروههاي طراحي و ساخت قسمت هايي از صنايع هوايي و هواپيمايي .
-  انجام چکهاي برنامه اي هواپيما ( از انواع مختلف A ، B ، C ، D ) و تعميرات و بازرسي فني هواپيماها بر طبق دستورالعمل هاي صادره از کارخانه سازنده هواپيما مورد تائيد هواپيمايي کشوري ( استاندارد پرواز ) .
-  تهيه گزارش هاي فني .

وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر: 

فارغ التحصيلان این رشته می توانند در مقطع کارشناسي ناپيوسته نيز شرکت نمايند .

درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :

دروس پايه:

رياضي عمومي، فيزيك مكانيك، فيزيك حرارت، شيمي عمومي، فيزيك الكتريسته و مغناطيس، برنامه‌نويسي كامپيوتر، معادلات ديفرانسيل.

دروس اصلي و تخصصي:

استاتيك،‌ مباني مهندسي برق الكترونيك، مقاومت مصالح، ديناميك عمومي، اصول ارتعاشات، تئوري ماشين، مكانيك سيالات عمومي، ترموديناميك عمومي، علم مواد،‌ تكنولوژي و روش‌هاي جوشكاري، كارگاه جوشكاري، طراحي اجزاء ماشين، ايمني در محيط كار، انتقال حرارت عمومي،‌ نقشه‌كشي صنعتي،‌ اصول مديريت، آئروديناميك، كارگاه ماشين‌ابزار،‌ پروسه‌هاي ساخت و مواد، مباني و كنترل خوردگي، تست‌هاي غيرمخرب، ساختمان هواپيما،‌ مكانيك پرواز، موتورهاي پيستوني، كارگاه موتورهاي پيستوني، موتور جت،‌ نقشه‌كشي تخصصي،‌ كارگاه تعمير بال و بدنه،‌ سيستم‌هاي الكتريكي هواپيما، سيستم‌هاي اندازه‌گيري و آلات دقيق هوايي، آناليز سيستم‌هاي هواپيما، كارگاه سيستم‌هاي هواپيما، زبان تخصصي سيستم‌هاي مكانيكي هواپيما مقرارت هواپيمايي، كارآموزي، پروژه تخصصي.
(بسياري از درس‌هاي اين رشته همراه با آزمايشگاه است)