مهندسی نساجی

هدف:
در ابتدا بشر برای تهیه لباس و پوشاک و محافظت از خود در مقابل سرما و گرما صنعت نساجی را به وجود آورد. سپس زیرانداز و روانداز خود را به یاری این صنعت تهیه کرد و امروزه نه تنها انواع پوشاک و فرش و موکت را به یاری صنعت نساجی تهیه می کند بلکه برای ساخت ترمز ماشین، شریانهای مصنوعی، جاده ها، هواپیماها و سایت های فضایی به منسوجات نیازمند است.
برای مثال بیش از 50 درصد قلب مصنوعی از الیاف نساجی درست شده است. همچنین بیش از 75 درصد استحکام تایرها از منسوجات است و در جاده سازی نیز قبل از این که اسفالت ریخته شود، منسوجات ویژه ای را روی سطح جاده می خوابانند که عمر جاده ها را افزایش می دهد. به همین دلیل امروزه نمی توان همچون گذشته صنعت نساجی را به روش استاد و شاگردی از نسلی به نسل دیگر انتقال داد. چرا که نساجی در حال حاضر صنعتی بسیار گسترده و پیچیده است که اداره آن نیاز به تخصص و تحصیلات دانشگاهی دارد. تخصصی که در رشته مهندسی نساجی می توان به آن دست یافت. در کشور ما نیز از سال 1337 رشته مهندسی نساجی در دانشگاه صنعتی امیر کبیر دایر گردید و به مرور زمان در دانشگاههای دیگر نیز ارائه شد.

ماهیت:
صنعت نساجی مسؤولیت تولید انواع منسوجات اعم از انواع پوشاك، كف‌پوشها مثل فرش و موكت و منسوجات  مورد استفاده در صنایع دیگر را بر عهده دارد. این صنعت شامل بخشهای مختلفی می‌شود كه از آن جمله می‌توان به كارخانه‌های ریسندگی (تولید نخهای مختلف)، بافندگی (تولید انواع پارچه) ، تولید فرش ماشینی و موكت و همچنین كارخانه‌های تكمیل كننده این كالاها مثل رنگرزی و چاپ و كارخانه‌های تولید الیاف مصنوعی مثل نایلون و پلی‌پروپیلن اشاره كرد.
در نتیجه مهندسی نساجی رشته‌ای است كه دانش و توانایی لازم را برای اداره بخشهای مختلف این صنعت به دانشجویان می‌دهد. 

توانایی های فارغ التحصیلان:
بعضی از تواناییهای فارغ‌التحصیلان این رشته به شرح زیر است:
1) بهره‌برداری از واحدهای تولیدی صنایع ریسندگی ، بافندگی ، تریكو بافی، موكت ، قالی‌بافی و كارخانجات تبدیل الیاف و سنتیك.
2) حفاظت از امكانات موجود و بهره‌برداری در شرایط مطلوب فنی و اقتصادی و رفع اشكالات و معایب.
3) تطبیق شرایط كیفی و كمی مواد اولیه با محصولات مورد تقاضا و برنامه‌ریزی تولید در صنایع مربوط از نظر كیفی و كمی.
4) برنامه‌ریزی در ایجاد واحدهای تولیدی در رشته‌های فوق‌الذكر.
5) توانایی ساخت قطعات و ماشین‌آلات نساجی و مدرنیزه كردن ماشینهای قدیمی نساجی.
فارغ‌التحصیلان صنایع نساجی به عنوان سرپرست خط تولید، مدیریت و نظارت در تولید و اداره كارخانه دارای نقشی حساس هستند. دروس این دوره شامل دروس نظری، عملی ، آزمایشگاهی و كارگاهی است و نیز 4 واحد كارآموزی دارد. نظر به اینكه صنایع نساجی و تولید الیاف مصنوعی یكی از فعالترین صنایع كشور است و نیز از لحاظ تعداد شاغلان و میزان سرمایه‌گذاری حائز اهمیت است، ضرورت این رشته مشخص می‌شود. كارخانه‌های نساجی و تولید الیاف و مواد شیمیایی محل جذب فارغ‌التحصیلان این رشته است.

توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه:
مهندس نساجی یعنی كسی كه با برنامه‌ریزی و فكر و منطق خود، مشكلات ایجاد شده در كارخانه‌های نساجی را حل كرده و پیشنهادات جدیدی برای بهبود تولید و افزایش سودمندی كار ارائه دهد. وظیفه‌ای كه تنها به یاری توان علمی بالا و عادت به تفكر و تجزیه و تحلیل دقیق مسائل امكان‌پذیر است.
دانشجوی نساجی برای رسیدن به كارایی فوق باید پایه‌ریاضی خوبی داشته باشد تا بتواند مشكلات موجود را تجزیه و تحلیل كرده و محاسبات لازم را انجام دهد. همچنین لازم است كه به به كارهای مدیریتی علاقمند باشد چون بیشتر فارغ‌التحصیلان این رشته مسوولیت بخشی از كارخانه‌های نساجی مثل سالن تولید و یا بخش كنترل كیفیت را بر عهده دارند.
در گرایش تكنولوژی نساجی بحث شناخت قطعات ماشین و روش ساخت آنها مطرح است. به همین دلیل دانشجوی این رشته باید در دروس فیزیك و مكانیك قوی باشد. دانشجوی گرایش شیمی نساجی نیز باید در درس شیمی قوی باشد چون زمینه فعالیت او به علم شیمی باز می‌گردد و در دانشگاه نیز دروسی مثل شیمی تجزیه، شیمی آلی و شیمی پلیمر را می‌گذراند.
با توجه به این كه صنعت نساجی پراشتغال‌ترین رشته صنعتی است و بیش از یك چهارم نیروی صنعتی كشور را در خود جای داده است فارغ‌التحصیل این رشته باید توانایی كار با نیروی انسانی زیاد را داشته باشد و در ضمن به كار با ماشین‌آلات صنعتی نیز علاقمند باشد.
یك نكته مهم كه همه علاقمندان به رشته نساجی باید به آن توجه داشته باشند، این است كه همه فارغ‌التحصیلان رشته نساجی، مهندس نساجی موفق نمی‌شوند. چون مهندس موفق كسی است كه در دوره دانشجویی علاوه بر درس خواندن و امتحان دادن، با مسائل صنعت نیز آشنا شود. یعنی واحدهای كارآموزی را جدی گرفته و اگر به مناسبت‌های مختلف از كارخانه‌ای بازدید می‌كند، فقط ظاهر كارخانه را نبیند. بلكه به دنبال مشكلات موجود در كارخانه بوده و سعی كند تا به یاری مطالبی كه تا كنون فرا گرفته است، راهی برای حل مشكلات موجود بیابد. چنین دانشجویی مطمئنا پس از پایان تحصیلات مهندس موفقی خواهد بود و فرصت‌های شغلی خوبی نیز پیدا خواهد كرد.

معرفی گرایش‌های مقطع کارشناسی:
این رشته در مقطع كارشناسی دارای دو گرایش : تكنولوژی نساجی و شیمی نساجی و علوم الیاف می‌باشد.

تكنولوژی نساجی :
هدف تربیت افرادی متخصص به منظور بهره‌برداری از صنایع نساجی در تبدیل الیاف به نخ ، نخ به منسوجات و روشهای تهیه سایر منسوجات نساجی است كه مصارف فنی، صنعتی ، مخابراتی و غیره دارند.
در گرایش تكنولوژی نساجی، دانشجو با شیوه‌های تبدیل الیاف به نخ، نخ به منسوجات و روشهای تهیه سایر منسوجات نساجی كه مصارف فنی، صنعتی و مخابراتی دارد، آشنا می‌شود. تكنولوژی نساجی بیشتر به عملیات فیزیكی و مكانیكی می‌پردازد . یعنی در این بخش ، الیاف به یاری ماشین‌آلات در كنار یكدیگر قرار گرفته و طی یكسری فرآیندها تبدیل به نخ می‌گردد و سپس نخ‌ها به انواع پارچه تبدیل می‌شود.
دانشجوی تكنولوژی نساجی نحوه تولید نخ، پارچه، قالی و موكت را مطالعه كرده و آموزش می‌بیند و تا حدودی با طراحی ماشین‌آلات نساجی و قطعات مختلف آنها آشنا می‌گردد. در گرایش تكنولوژی نساجی دانشجو با شیوه‌های ریسندگی نخها، مقدمات بافندگی و بافندگی آشنا می‌شود و همچنین برای شناخت دستگاههای نساجی دروسی در ارتباط با علم مكانیك را می‌گذراند.
دروس تخصصی این رشته عبارتنداز:
استاتیك و دینامیك: بررسی نیروهای وارد به اجسام ساكن و متحرك.
مقاومت مصالح : عكس‌العمل جامدات در مقابل نیروها و گشتاورهای وارد بر آنها.
ترمودینامیك: شناخت گرما و آثار آن و خواص گازها.
اصول ساختمان مواد پلیمری: آشنایی با مواد پلیمری.
علوم الیاف و فیزیك الیاف: آشنایی با ساختمان الیاف و فرآیند تولید آنها و خواص فیزیكی و مكانیكی الیاف.
ریسندگی 1 و 2 : آشنایی با نحوه تبدیل الیاف پنبه‌ای به نخ و ماشین‌آلات آنها.
ریسندگی الیاف بلند: آشنایی با نحوه تبدیل الیاف بلند مثل پشم به نخ و ماشین‌آلات آنها.
ریسندگی نخهای یكسره : معرفی نحوه ریسندگی نخهای نایلونی و فیلامنتی.
ریسندگی مدرن : آشنایی با روشهای جدید ریسندگی نخها.
مقدمات بافندگی و بافندگی 1 و 2 : نحوه آماده كردن نخهای ریسیده شده برای بافندگی و نحوه تبدیل آن به پارچه.
تكنیك بافت پارچه : طراحی پارچه روی كاغذ و نحوه دادن فرمان به ماشین بافندگی .
تجزیه فنی پارچه : روش به دست آوردن مشخصات پارچه از روی نمونه آن .
بافندگی حلقوی 1 و 2 : آشنایی با روشهای بافندگی تاری و بافندگی پودی.
رنگرزی، چاپ و تكمیل: آموزش رنگرزی و چاپ پارچه‌ها و همچنین نحوه تكمیل پارچه‌های تولید شده توسط ماشین‌های بافندگی .
كنترل كیفیت آماری: كنترل كیفیت تولیدات هر قسمت برای هماهنگی با قسمت بعدی یا جلب رضایت مشتری.
طرح و محاسبه كارخانه : چگونگی ایجاد یك كارخانه و ارائه طرح توجیهی برای یك كارخانه