شیمی
هدف و ماهیت
شیمی علم اتم‌ها، پیوندها و مولكول‌هاست. دانشی كه می‌تواند خواص ماده، چگونگی تغییرات و شیوه تولید آنها را از هسته اتم گرفته تا كهكشان‌ها بررسی كند و رشته شیمی، رشته‌ای است كه به پرورش متخصصانی می‌پردازد كه با مطالعه و تحقیق و آزمایش، به ابداع و نوآوری پرداخته و یا فرآورده‌های شیمیایی را كنترل می‌كنند.
رشته شیمی دارای دو بخش علم شیمی و صنایع شیمی است كه علم شیمی به عنوان یكی از علوم پایه زیربنای علوم مختلفی همچون بیولوژی ، بیوتكنولوژی ، پزشكی ، دندان پزشكی ، داروسازی و رشته‌های متعدد مهندسی است. اما صنایع شیمیایی عبارت است از صنایعی كه در آنها واكنش شیمیایی انجام می‌گیرد یعنی اقسام مواد اولیه تبدیل به محصولات جدید می‌گردد كه خواص این محصولات تا حدودی با مواد اولیه متفاوت است.
با توجه به تعریف فوق صنایع شیمی طیف گسترده‌ای از صنایع را در بر می‌گیرد كه از آن جمله می‌توان به صنایع غذایی، داروسازی، پتروشیمی ، الیاف مصنوعی ، بهداشتی و آرایشی و صنایع تولید لوازم خانگی اشاره كرد.
بررسی و مطالعه اجمالی تركیب، ساختار و ویژگی‌های ماده و همچنین كنترل آزمایشگاهی فرآیندهای شیمیایی، مطالب و فعالیت هایی است كه در رشته شیمی در سطح كارشناسی ارائه می‌گردد. در سطح كارشناسی ارشد و دكترا نیز دانشجویان در گرایش‌های تخصصی این رشته كه عبارتند از : شیمی آلی ، شیمی تجزیه ، شیمی معدنی ، شیمی فیزیك و شیمی كاربردی به صورت عمیق تری با بخشی از علم شیمی آشنا می‌گردند تا در آینده بتوانند مرزهای دانش شیمی را گسترش دهند.
هدف تربیت کارشناسانی است که در زمینه های آموزش شیمی در دبیرستان، تربیت کمک پژوهشگر، آماده کردن دانشجویان برای ورود به دورههای کارشناسی ارشد و دکتری به منظور تامین کادر آموزشی ، پژوهشی مورد نیاز دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی ، کارشناسان مورد نیاز صنایع شیمیایی و بی نیازی از کارشناسان خارجی بتوانند از عهده برآیند. دوره دارای دو گرایش : شیمی محض ، شیمی کاربردی است. داوطلب باید در دروس شیمی ، فیزیک و ریاضی دبیرستان قوی بوده، علاقه، انگیزه و روحیه کاوشگری لازم را دارا باشد.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه
شیمی یعنی حفظ كردن صدها فرمول، عدد و رقم . این تصور بسیاری از دانش‌آموزان دبیرستانی است . تصوری كه از دبیرستان‌ها نشأت می‌گیرد چرا كه حجم مطالب كتاب شیمی دبیرستانی زیاد و فرصت تدریس محدود است و به ناچار دبیران و محصلان به جای درك و استدلال مفاهیم، به سوی مسایل ذهنی و حفظی كشیده می‌شوند. در حالی كه شیمی تلفیقی از مهارت های ذهنی و استدلالی است و اگر كسی بخواهد در این رشته موفق گردد باید در هر دو زمینه توانمند باشد و حتی می‌توان گفت كه قدرت استدلال بیش از قدرت حافظه در این رشته اهمیت دارد چون حافظه فقط می‌تواند به كار سرعت بدهد اما حلال مشكلات نیست. دانشجوی این رشته لازم است در دروس ریاضی، شیمی و فیزیك قوی باشد و رشته شیمی را دوست بدارد یعنی از مطالعه درس شیمی لذت ببرد و خسته نشود.
نكات تكمیلی
رشته شیمی از جمله رشته‌هایی است كه داوطلبان دو گروه آزمایشی علوم ریاضی و علوم تجربی می‌توانند آن را انتخاب كنند. البته مواد امتحانی و ضرایب این رشته در هر گروه آزمایشی متفاوت است و دانشگاه ها نیز برای داوطلبان هر گروه ظرفیت پذیرش ویژه‌ای در نظر گرفته‌اند.
معرفی گرایش‌های مقطع کارشناسی
رشته شیمی در مقطع كارشناسی دارای دو گرایش محض و كاربردی می‌باشد.
محض و كاربردی عنوان گرایش‌های بعضی از رشته‌های دانشگاهی مثل شیمی و ریاضی است اما این دو گرایش چه تفاوتی با یكدیگر دارند؟
در گرایش محض مبنای كار علم شیمی است و دانشجو درباره چهار گرایش اصلی علم شیمی كه عبارتنداز : شیمی آلی ، معدنی ، تجزیه و شیمی فیزیك دروسی را مطالعه می‌كند. اما در شیمی كاربردی، دروس پایه شیمی كمتر مطالعه می‌شود و دانشجو یكسری از دروس مربوط به مهندسی شیمی مثل اصول صنایع شیمیایی و تصفیه آب و فاضلاب را می‌گذراند.
فارغ‌التحصیل شیمی محض در شروع یك فعالیت صنعتی نقش دارد چرا كه او راهكارهای تئوریك ساخت یك ماده را ارائه می‌دهد و سپس یك فارغ‌التحصیل شیمی كاربردی و یا مهندس شیمی طراحی نیمه صنعتی ماده مورد نظر را ارائه می‌دهد.
تفاوت این دو گرایش در نحوه نگرش آنها به علم شیمی است چون شیمی كاربردی نگرشی كاربردی به علم شیمی دارد و می‌خواهد از آموخته‌های شیمی در صنعت استفاده كند و به همین دلیل فارغ‌التحصیلان این گرایش با مفاهیمی كه در صنایع شیمی مطرح است آشنایی بیشتری داشته و بهتر جذب بازار كار می‌شوند اما هدف شیمی محض پرورش دانشجویانی است كه كارهای تحقیقاتی انجام بدهند و با تحصیل در دوره فوق‌لیسانس و دكترا به حل مسائل و ناشناخته‌های علمی شیمی بپردازند. از همین‌رو درس‌های نظری گرایش شیمی محض بیشتر از دروس كاربردی آن است.
هرچند كه شیمی محض بیشتر به تئوری‌های عمیقتر شیمی می‌پردازد و شیمی كاربردی با ارائه یكسری واحدهای كاربردی، ارتباط نزدیكتری با صنعت دارد ، اما این دو گرایش در سطح لیسانس فرق زیادی با یكدیگر ندارند و اگر كسی مایل باشد از هر دو گرایش اطلاع داشته باشد، می‌تواند در دروس اختیاری ، بعضی از واحدهای اختصاصی گرایش دیگر را انتخاب كند. البته واقعیت این است كه فارغ‌التحصیلان شیمی كاربردی راحتتر جذب بازار كار می‌شوند كه آن هم بیشتر به خاطر عنوان این گرایش است تا معلومات فارغ‌التحصیلان آن!
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
امكان ادامه تحصیل در این رشته تا حد دكتری در داخل و خارج از كشور وجود دارد.
رشته شیمی در ایران تا مقطع دكترا تدریس می‌شود. دوره كارشناسی ارشد شیمی دوره‌ای با گرایش های تخصصی در پنج گرایش (شیمی آلی ، شیمی تجزیه ، شیمی معدنی ، شیمی فیزیك ، شیمی كاربردی ) است. دوه دكترای شیمی نیز پس از دوره كارشناسی ارشد در دو بخش آموزشی و پژوهشی ارائه می‌گردد.
رشته‌های مشابه و نزدیك به این رشته :
این رشته دارای واحدهای مشابه با رشته مهندسی شیمی می‌باشد
برخی از مراكز جذب كارشناس های شیمی:
وزارتخانه‌های آموزش و پرورش ، صنایع و معادن ، علوم تحقیقات فن آوری، جهاد کشاورزی ، نفت و نیز آموزشگاه های شیمی، صنایع شیمیایی و نظایر آنها .
آینده شغلی ، بازار كار ، درآمد
فارغ‌التحصیلان این دوره می‌توانند مسؤولیت زمینه‌های مختلف از جمله موارد زیر را عهده‌دار باشند:
1- طرح، نظارت و اجرای طرح های تحقیقاتی كوچك و بزرگ شیمیایی در سطوح مختلف كاربردی و علمی محض، در دانشگاه ها، كارخانجات و مراكز تحقیقاتی ، به منظور ارتقای كمی و كیفی محصولات مورد نیاز جامعه .
2- مسوولیت و ارائه خدمات در آزمایشگاه های كنترل كیفی، پیگیری و ارائه معیارهای استاندارد به منظور افزایش كمیت و كیفیت محصولات تولیدی و همچنین مواد مصرفی كارخانه‌ها و صنایع .
3- ارائه خدمات آموزشی در سطح دانشگاه ها ، دبیرستان ها و موسسات آموزشی.
4- ارائه طرح های پژوهشی به منظور استفاده از منابع اولیه ارزنده موجود در جامعه در جهت افزایش بهره‌وری از آنها و جلوگیری از صادرات بی‌رویه مواد اولیه ارزشمند و تبدیل آنها به محصولات واسطه‌ای كه ارزش اقتصادی بالاتری دارند.
5- ارائه خدمات در كارخانجات پتروشیمی ، پلاستیك ، لاستیك ، رنگ و رزین ، الیاف ، صنایع غذایی ، صنایع دارویی، بهداشتی و شوینده‌ها .
6- آمادگی برای ادامه تحصیلات در مقاطع بالاتر برای تامین كادر علمی دانشگاه ها و سایر مراكز علمی.
7- كمك به توسعه صنایع دستی كه در سطح گسترده‌ای در جامعه پراكنده هستند؛ از جمله ساخت رنگ های بهتر و متنوع‌تر، بخصوص استفاده از رنگ های طبیعی موجود در صنعت فرش.
8- استفاده از گیاهان دارویی فراوانی كه در مملكت موجودند، به منظور استخراج و شناسایی موارد كاربرد این گیاهان به كمك متخصصان داروساز.
تعدادی از فارغ‌التحصیلان شیمی جذب صنایع شیمیایی مختلف مثل صنایع رنگ‌سازی، چرم‌سازی، پتروشیمی ، موادغذایی، لوازم بهداشتی و آرایشی می‌شوند و در بخش آزمایشگاه های كنترل كیفیت محصولات شیمیایی و یا واحد تولید آنها كار می‌كنند.
شیمی جزو معدود رشته‌هایی است كه فارغ‌التحصیل آن می‌تواند همیشه مشغول به كار باشد. چون هر كارخانه‌ای كه دایر شود، در بخش كنترل كیفیت كالاهای ساخته شده نیاز به یك شیمیست دارد و یا در تمام صنایع احتیاج به فارغ‌التحصیلان شیمی داریم تا مواد اولیه را با توجه به استانداردهای جهانی بررسی كرده و رد یا قبول بكنند.
علاوه بر موارد فوق یك شیمیست می‌تواند در خانه خود با كمترین امكانات كارگاه كوچكی دایر كرده و بعضی از مواد مورد نیاز جامعه را تولید كند.
فارغ‌التحصیلان این رشته توانایی تغییر و تبدیل بر روی مواد خام را دارند و به یاری همین توانایی، تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان این رشته كارگاه ها یا كارخانه‌های شیمیایی كوچك یا بزرگ دایر كرده و در كار خود نیز موفق بوده‌اند. در ضمن فارغ‌التحصیل شیمی می‌تواند در كارگاه ها و كارخانه‌های تهیه مواد آلی، دارویی ،رنگ ها ، رزین‌ها و تهیه و ترخیص مواد معدنی كار بكند.
تعدادی از فارغ‌التحصیلان شیمی جذب صنایع شیمیایی مختلف مثل صنایع رنگ‌سازی، چرم‌سازی، پتروشیمی ، موادغذایی، لوازم بهداشتی و آرایشی می‌شوند و در بخش آزمایشگاه های كنترل كیفیت محصولات شیمیایی و یا واحد تولید آنها كار می‌كنند.
شیمی جزو معدود رشته‌هایی است كه فارغ‌التحصیل آن می‌تواند همیشه مشغول به كار باشد. چون هر كارخانه‌ای كه دایر شود، در بخش كنترل كیفیت كالاهای ساخته شده نیاز به یك شیمیست دارد و یا در تمام صنایع احتیاج به فارغ‌التحصیلان شیمی داریم تا مواد اولیه را با توجه به استانداردهای جهانی بررسی كرده و رد یا قبول بكنند.
علاوه بر موارد فوق یك شیمیست می‌تواند در خانه خود با كمترین امكانات كارگاه كوچكی دایر كرده و بعضی از مواد مورد نیاز جامعه را تولید كند.
فارغ‌التحصیلان این رشته توانایی تغییر و تبدیل بر روی مواد خام را دارند و به یاری همین توانایی، تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان این رشته كارگاه ها یا كارخانه‌های شیمیایی كوچك یا بزرگ دایر كرده و در كار خود نیز موفق بوده‌اند. در ضمن فارغ‌التحصیل شیمی می‌تواند در كارگاه ها و كارخانه‌های تهیه مواد آلی، دارویی ،رنگ ها ، رزین‌ها و تهیه و ترخیص مواد معدنی كار بكند.
شیمی