زیست شناسی

هدف اين رشته تربيت کارشناسان متعهد و متخصصى است که از مفاهيم کلى و اساسى زیست شناسی آگاهى کافى داشته جنبه هاى نظرى و کاربردى اين علم را با گذرانيدن واحدهاى نظرى و کاربردى بشناسند و نيازهاى مراکز آموزشى و پژوهشي، توليدى و خدماتى را در زمينه هاى مذکور مرتفع سازند.
برنامه هاى آموزشى دوره هاى کارشناسى زیست شناسی به صورت زير برنامه ريزى میشود:
 ۱. دبيرى زیست شناسی و زیست شناسی عمومى
 2. رشته زیست شناسی در گرایش هاى (علوم گياهي، علوم جانوري، علوم ميکروبيولوژي، علوم سلولى و مولکولي)
دروس اين دوره به صورت عمومي، پايه، اصلى و تخصصى گرايشى می باشد، اهم موارد لازم به ذکر در مورد گرایش هاى فوق عبارتند از:
 - گرایش علوم گياهى: دانشجويان با گذرانيدن دروس مشترک و اختصاصى خود که در آن ۱۰ واحد دروس اختيارى و با جنبهٔ کاربردى نيز پيش بينى شده است می توانند نياز مؤسسات پژوهشي، آموزشي، توليدى و خدماتى به کارشناسان علوم گياهى را برطرف نمايند.
از جمله دروس تخصصى گرایشٔ علوم گياهى عبارتند از: جلبکشناسي، قارچشناسي، مورفولوژى گياهي، اکولوژى گياهي، فيزيولوژى گياهي، اصول و روشهاى رده بندى گياهان و ... . اهميت اين گرایش با توجه به نياز مراکز پژوهشى به کارشناسى علوم گياهى آشنا به مسائل گياه شناسى و فيزيولوژى گياهي، نياز علوم گياه پزشکى به کارشناسان علوم گياهي، نياز به کارشناسان علوم گياهى در کشاورزى و صنايع داروئي، غذائى و چوب و کاغذ و ... نياز به کارشناسان علوم گياهى در مسائل محيط زيست، رفع نيازمندی های علوم طبيعى و باغ هاى کشاورزى به کارشناسان علوم گياهى و پاسخگوئى به نياز مراکز آموزشى و پژوهشى در زمينهٔ تربيت مدرس و محقق علوم گياهى به خوبى روشن میشود.
 - گرایش علوم جانورى: هدف اين گرایش به وجود آوردن زمينه هاى مساعد براى شناخت علوم جانوري، برقرارى ارتباط صحيح آن با ساير علوم و در نتيجه تربيت کارشناسانى است که قابليت درک و حل مسائل بنيادى علوم جانورى را داشته و به جنبه هاى کاربردى آن آشنا باشند.
داوطلبان ورود به اين گرایش بايد در دروس زيست شناسي، فيزيک، شيمى و رياضى دبيرستان قوى باشند. اهميت اين گرایش با توجه به نياز علوم پزشکي، بخشهاى تحقيقاتى و آموزشى و موزهها و باغهاى وحش به کارشناس و محقق در گرایشٔ علوم جانورى به خوبى مشخص میشود. جانورشناسي، حشره شناسى و زیست شناسی مولکولي، فيزيولوژيک جانورى و ... از جمله دروس تخصصى اين گرایش میباشند.
 - گرایش علوم ميکروبيولوژى: هدف اين گرایش شناخت جانداران ميکروسکوپى و مسائل مختلف مربوط به زندگى آنها است. داوطلبانى که ديپلم تجربى داشته باشند در اين گرایش موفقتر هستند. علاوه بر علاقه به مسائل زيستى داوطلب بايد به کارهاى آزمايشگاهى (نظير کشت ميکروارگانيزمها) علاقهمند باشد. ميکروبيولوژى عمومي، ميکروبيولوژى محيطي، ميکروبيولوژى صنعتي، باکترىشناسي، قارچ شناسى ويروسشناسي، تک ياخته شناسى و ... از جمله دروس اختصاصى اين گرایش مىباشند.
اهميت اين رشته با توجه به نياز صنايع غذائى و تخميرى به کارشناسان اين گرایش، نياز علوم پزشکى و داروئي، نياز سازمانهاى محيط زيست و مبارزه با آلودگى آن، نياز کشاورزى و دامپروري، نياز دانشگاهها به مدرس و محقق و ... به خوبى روشن میشود.
 - گرایش علوم سلولى و مولکولى: تربيت کارشناسان متعهد و متخصص براى شناخت مسائل و پديده هاى زيستى در قالب سلولى و مولکولى هدف اين گرایش است. اهميت اين گرایش با توجه به لزوم بسط اين دانش، لزوم تحقيقات گسترده در زمينهٔ اعتلاء علوم پزشکى و داروئى و صنعتي، لزوم قطع وابستگى و شروع نو انديشى در مسائل علوم سلولى و مولکولي، لزوم فراهم آوردن تربيت محقق و مدرس در اين زمينه، به خوبى روشن می شود.
داوطلب ورود به اين رشته بايد علاقه مند و مستعد (خصوصاً در کارهاى آزمايشگاهي) باشد. ايمنولوژى بافت شناسي، بيوشيمى ويروسها، زیست شناسی سلولي، سيتوشيمى و ... از جمله دروس اختصاصى اين گرایش میباشد.
- گرایش دبيرى زیست شناسی (زیست شناسی عمومى): فارغالتحصيلان اين گرایش با گذرانيدن دروس مشترک تخصصى خود (به همراه تعدادى دروس تربيتى به منظور آشنائى با فنون معلمي) میتوانند توانائی هاى لازم براى رفع نيازهاى وزارت آموزش و پرورش به دبيران زیست شناسی را به دست آورند.
ادامه تحصيل در کليه گرایش هاى فوق تا کارشناسى ارشد در داخل و تا سطوح بالاتر در خارج از کشور امکان پذير است.    
ضمناً بر اساس مصوبات جديد شوراى عالى برنامه ريزى در نظر است رشته زیست شناسی در مقطع کارشناسى داراى ۲ رشته و ۱۰ گرايش باشد.    
رشته زیست شناسی در ۵ گرايش (دبيري، عمومي، علوم گياهي، علوم جانوري، دريا)
 رشته زیست شناسی سلولى مولکولى در ۵ گرايش (علوم سلولى و مولکولي، ميکروبيولوژي، ژنتيک، بيوشيمي، بيوفيزيک)


معرفی رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی – گرایش میکروبیولوژی
هدف:
هدف این شاخه شناخت جانداران میکروسکوپی و مسائل مختلف مربوط به زندگی آنهاست.
علم میکروبیولوژی در مورد چگونگی استفاده بهینه از میکروارگانیسم ها و جلوگیری از ضررها و زیانهایی که میکروارگانیسم ها می توانند به حیات انسانها، دامها و نباتات وارد کنند، بحث می کند.
در گذشته به میکروبها شیطانهای نامرئی می گفتند اما امروزه باید به آنها فرشته های نامرئی بگوییم چرا که اگر میکروارگانیسم ها در چرخه حیات، وظیفه خویش را انجام ندهند، زندگی تمام موجودات از نباتات و حیوانات گرفته تا انسان به زوال کشیده می شود.
و باز بخشی از این میکروارگانیسم ها هستند که با ایجاد انواع بیماریهای عفونی زندگی بشر را به خطر می اندازند مانند “ابولا” که یک بیماری ویروسی ناشناخته بود و در آفریقا تعداد زیادی از افراد را به کشتن داد و یا “ایدز” که بشر را تا آستانه سال ۲۰۰۰ عاجز و ناتوان کرده است.
بی شک نمی توان به نقش مهم میکروارگانیسم ها در هستی اعتقاد داشت و از اهمیت کاربرد رشته میکروبیولوژی که به عنوان بررسی میکروارگانیسم ها می پردازد، غافل ماند.
ماهیت:
اما میکروارگانیسم ها که اساس و پایه علم میکروبیولوژی را تشکیل می دهند، چه هستند؟
میکروارگانیسم ها موجودات ریز ذره بینی مانند: باکتریها، ویروسها، قارچهای میکروسکوپی و ژرتوزوئرها هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی شوند.
علم میکروبیولوژی که گرایشی از علم زیست شناسی است به بررسی و مطالعه میکروارگانیسم ها می پردازد. در این علم ارتباط میکروارگانیسم ها با خودشان و همچنین با موجودات عالی تر مانند انسان، حیوانات و گیاهان مورد بررسی قرار می گیرد.
رشته میکروبیولوژی که با میکروارگانیسم ها یعنی موجودات ریز ذره بینی سروکار دارد، دو جنبه مهم دارد. یکی مبارزه با میکروارگانیسم های خطرناک و بیماری زا که حیات انسانها، حیوانات و گیاهان را به خطر می اندازند و میکروبیولوژیست با شناسایی روش و مسیر ایجاد بیماری ها می تواند این مسیر را متوقف کرده و از چرخه و سیر بیماری جلوگیری کند و جنبه دیگر استفاده بهینه و مناسب از میکروارگانیسم ها برای تولید مواد غذایی و تبدیل بهینه صنایع غذایی مثل تهیه پنیر، ماست و یا حتی نان و همچنین تولید داروهای پزشکی و دامپزشکی می باشد.
اهمیت این رشته با توجه به نیاز صنایع غذایی و تخمیری به کارشناسان این رشته، نیاز علوم پزشکی و دارویی، نیاز سازمان های محیط زیست و مبارزه با آلودگی آن، نیاز کشاورزی و دام پروری، نیاز دانشگاه ها به مدرس و محقق و … به خوبی روشن می شود.
گرایش های مقطع لیسانس:
گرانش میکروبیولوژی یکی از پنج گرایش رشته زیست شناسی سلولی و ملکولی است. اما لازم به توضیح است که …
علم میکروبیولوژی گرایشهای مختلفی دارد که عبارتند از:
الف) گرایش پزشکی. در این گرایش میکروبهایی که برای انسان بیماری زا هستند و چگونگی فعالیت آنها بررسی می شود. البته این گرایش قسمت کوچکی از علم میکروبیولوژی را به خود اختصاص می دهد چرا که از میان میکروبهای شناخته شده فقط حدود ۱۷۰ نوع میکروب، بیماری زا هستند و بقیه میکروبها تاکنون شناخته شده اند، میکروبهایی مفید می باشند.
ب) میکروبیولوژی غذایی. بسیاری از مواد غذایی مثل ماست یا پنیر به یاری میکروبها تولید می شوند.
ج) میکروبیولوژی صنعتی. در این گرایش از میکروبیولوژی از میکروبهای مفید برای تولید مواد صنعتی مانند اسیدها و کمپوست میکروبی (تهیه کود به یاری مواد زاید و زباله ها) استفاده می شود. همچنین از میکروبها در رفع آلودگی های محیط زیست استفاده می گردد.
آینده شغلی، بازار کار، درآمد:
دکتر یحیی همتی مدیر گروه میکروبیولوژی دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی در این باره می گوید: میکروبیولوژی پایه و اساس بسیاری از علوم از قبیل: بیوشیمی، بیوتکنولوژی، زنتیک و پزشکی است.
برای مثال یکی از پایه های مستحکمی که پزشکی بر روی آن استوار است، میکروبشناسی است. چون علم میکروبشناسی است که توانسته است در مقابل حملات سهمگین بیماری های بسیار خطرناک و جهانگیر مانند فلج اطفال و یا طاعون با تشخیص، درمان و یا تهیه واکسن و راه های اساسی و موثر در اختیار بشر قرار دهد و باز علم میکروبشناسی است که باید راهی برای نجات انسان از چنگال بیماریهای عفونی جدید پیدا بکند.
یکی از کاربردهای رشته میکروبیولوژی حداقل در بعد سنتی، تشخیص بیماری است چون در آزمایشگاه های تشخیص طبی محققان عمدتاً با بیماریهای عفونی میکروارگانیسم ها سروکار دارند یعنی یا بطور مستقیم به تشخیص میکروارگانیسم ها می پردازند یا به تشخیص آثار حیاتی آنها می پردازند که نهایتاً این آثار حیاتی ما را به سوی یک میکروارگانیسم هدایت می کند مثل ترشح یک آنزیم یا تبدیل قند به اسید که در این موارد ما خود میکروارگانسم را نمی بینیم اما از آثار حیاتی آن می توانیم